TÜRKİYE’DE TİCARET
Kazanç elde etmek için yapılan her türlü mal ve hizmetin alınıp satılması faaliyetlerine ticaret denir.
Ticaretin en belirgin özelliği arz (sunu) ve talep (istek) tir.
Ticaret, üretimin artmasına ve ulaşım ağının genişlemesine bağlı olarak gelişme gösterir.
1.İÇ TİCARET
Ülke sınırları içinde gerçekleşen ticari faaliyetlere iç ticaret denir.
Yurdumuzda iç ticaret 1950 yılından sonra daha fazla önem kazanmıştır. Bunun nedeni ulaşımın gelişmiş olmasıdır.
İÇ TİCARETİN GEŞİMESİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER
Ø Yurdumuzda yetiştirilen ürünlerin bölgeler arasında farklılık göstermesi ve aynı ürünün farklı zamanlarda olgunlaşması
Ø Ulaşımın gelişmesi ve çeşitlenmesi
Ø Kırdan kente göçlerle kent nüfuslarının artması
Ø İletişim teknolojilerindeki gelişmeler ile tanıtımın artması
Ø Kişi başına düşen milli gelirin artması
Ø Sanayinin gelişmesi ve çeşitlilik göstermesi
2.DIŞ TİCARET
Dış satıma ihracat, dış alıma ithalat denilmektedir.
Ülkelerin ihracat geliri ile ithalat giderinin toplamına dış ticaret hacmi denir.
Ülkenin ihracat geliri, ithalat giderinden az ise dış ticaret açığı vardır.
İhracat geliri, ithalat giderinden fazla ise dış ticaret fazlalığı var demektir.
1980 öncesinde Türkiye’nin ihracatında tarım ürünleri ilk sıralarda yer almaktaydı. Günümüzde ise sanayi ürünlerinin ihracattaki payı daha fazladır.
DIŞ TİCARETİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Ø Yerli üretim ve tüketim miktarı
Ø Ürünün fiyat ve kalitesi
Ø Tanıtım ve reklam
Ø Ulaşım koşulları
Ø Gümrük vergileri
İHRAÇ ETTİĞİMİZ BAŞLICA SANAYİ ÜRÜNLERİ
Ø Otomotiv,
Ø Tekstil Ürünleri ve mobilya
Ø Çimento, Cam ve Seramik Ürünleri,
Ø Elektrik ve Elektronik Ürünler,
Ø Dayanıklı Tüketim Malları (Televizyon, Buzdolabı vb.)
Ø Gıda sanayi
İHRAÇ ETTİĞİMİZ BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİ
Ø Yağlı Tohumlar,
Ø Orman Ürünleri,
Ø Fındık, Antep fıstığı
Ø Sebze ve Meyve,
Ø Kesme Çiçek,
Ø Zeytin ve Tütün,
Ø Hayvansal Ürünler
İHRAÇ ETTİĞİMİZ BAŞLICA MADENLER
Ø Bakır cevheri,
Ø Krom cevheri,
Ø Çinko cevheri,
Ø Mermer,
Ø Feldspat,
Ø Lüle Taşı,
Ø Bor,
Ø Tuz
İTHAL ETTİĞİMİZ BAŞLICA ÜRÜNLER
Ø Ulaştırma araçları,
Ø makineler,
Ø optik alet,
Ø elektronik eşya,
Ø silah,
Ø petrol, doğalgaz, taşkömürü, fosfat,
Ø tropikal meyveler,
Ø pirinç,
Ø buğday, pamuk.
Ülkemizin dış ticaretinde Avrupa ülkeleri ilk sırada yer alır. Avrupa ülkeleri dışında ABD ve Rusya ticaretimizde önemli bir yere sahiptir.
TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETTE AÇIK VERMESİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER
Ø Rekabet güçlüğü
Ø Hızlı nüfus artışı
Ø Tanıtım ve reklam yetersizliği
Ø Bazı sanayi ürünlerinin dışarıdan alınması
3.TRANSİT TİCARET
Başka ülkelerin, ülkemizin ulaşım yollarını kullanarak yapmış oldukları ticarete transit ticaret denir.
TRANSİT TİCARETİN GELİŞMESİNDE;
Ø Türkiye’nin Asya ve Avrupa kıtaları arasında bağlantıyı sağlaması,
Ø Kara yoluyla demir yolu taşımacılığının birbirini tamamlaması,
Ø Üç tarafının denizlerle çevrili olması,
Ø Önemli su yollarından İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olması etkili olmuştur.
4.SERBEST TİCARET BÖLGELERİ
Yabancı kaynaklı ürünlerin girişine açık tutulan ve sınırları belirlenmiş olan yerlere serbest bölge denir. Buralara gelen ürünlerden gümrük vergisi alınmaz.
SERBEST TİCARET BÖLGELERİNİN OLUŞTURULMASINDA ETKİLİ FAKTÖRLER
Ø Yabancı sermaye ve teknolojilerin getirilmesi için uygun ortam oluşturmak,
Ø Sanayide ihtiyaç duyulan bazı hammadde ve ara mallara kolaylıkla ulaşabilmek
Ø İhracatı kolaylaştırmak
Ø İstihdamı artırmak
5. SINIR TİCARETİ
Türkiye’nin komşularıyla olan ekonomik ilişkilerini artırmaya yönelik sınır yerleşmeleri arasında yapılan ticaret şeklidir.
Ülkemizde ilk olarak 1972 yılında Ağrı – Gürbulak sınır kapısında İran’la sınır ticaretine başlanmıştır.
BAŞLICA SINIR KAPILARIMIZ
Ø Bulgaristan: Kapıkule , Hamzabeyli, Dereköy
Ø Yunanistan: İpsala, Uzunköprü , Pazarkule
Ø Gürcistan: Sarp, Türkgözü, Aktaş
Ø Ermenistan: Alican, Akyaka (ikisi de kapalı)
Ø Nahcivan: Dilucu (en kısa kara sınırımız).
Ø İran: Gürbulak, Esendere, Kapıköy
En eski kara sınırımızı oluşturur. Genelde su bölümü çizgisini takip eder.
Ø Irak: Habur,
Ø Suriye: Cilvegözü, Yayladağ, Islahiye, Çobanbey, Karkamış,Öncüpınar, Akçakale,Ceylanpınar, Mürşitpınar, Şenyurt, Girmeli, Cizre. En uzun kara sınırımızı oluşturur.
Demiryolu bağlantısı olan sınır kapılarımız
ü Kapıkule-Bulgaristan
ü Uzunköprü-Yunanistan
ü Çobanbey, Islahiye, Nusaybin (Suriye) Kapalı
ü Kapıköy (İran)
NOT: Nusaybin, aynı zamanda Irak’a demiryolu ile ulaşmanın tek yolu idi. Sınır geçişi, Suriye’deki savaş nedeniyle kapalı tutuluyor.
NOT: Tarihi İpek Yolu'nu canlandıracak “Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı” 2017 Ekim sonunda açılmıştır.