Coğrafi Konum
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir.
1. MATEMATİK (MUTLAK) KONUM
Matematik Konum; bir yerin Ekvator’a ve Greenwich ‘e göre konumudur.
Bir yerin matematik konumu ifade edilirken en uç noktalar ifade edilir. Örneğin: Türkiye
36° -42° kuzey pararlelleri (enlem) ile
26°-45° doğu meridyenleri (boylam) arasındadır.
ÜLKEMİZİN UÇ NOKTALARI
Doğuda: Iğdır-Aralık- Dilucu
Batıda: Çanakkale-Gökçeada -Avlaka Burnu
Kuzeyde: Sinop-İnceburun
Güneyde: Hatay-Yayladağı- Topraktutan köyü
PARALELLER
Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen hayali çembere Ekvator denir.
PARALELLERİN ÖZELLİKLERİ
Başlangıç paraleli Ekvator'dur ve en büyük paralel dairesidir (40.076km). Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara
gidildikçe çevre uzunlukları azalır.
Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar.
Ardışık iki paralel arasındaki uzaklık her yerde 111 km dir. Önemli!
Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır.
ENLEM VE ETKİLERİ
Enlem; herhangi bir noktanın Ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.
Güneş ışınlarının düşme açısı ve sıcaklık kutuplara doğru azalır.
Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
İklim ve bitki örtüsü kutuplara doğru değişir.
Kalıcı kar sınırı ile tarım, orman ve yerleşme üst sınırı kutuplara doğru azalır.
Gece -gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
Çizgisel hız kutuplara doğru azalır. Bunun sonucunda tan (Güneşin doğuşu) ve gurup (Güneşin batışı ) süreleri
kutuplara doğru uzar.
AYNI ENLEM ÜZERİNDE ORTAK ÖZELLİKLER
Ekvatora olan uzaklık
Güneş ışınlarının düşme açısı
Çizgisel hız
Yaşanan mevsim
İklim kuşağı
Gece-gündüz uzunluğu
MERİDYENLER
Paralelleri dik olarak kesen ve kutuplarda birleşen hayali dairelere meridyen daireleri denir .
MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ
Başlangıç meridyeni Greenwich’ tir. Greenwich’in 180 batısında ve 180 doğusunda olmak üzere 360 tane meridyen
yayı vardır.
Kutuplarda birleştikleri için; aralarındaki uzaklık kutuplara doğru azalır.
İki meridyen arasındaki yerel saat farkı her yerde 4 dakikadır.
Önemli!
Meridyenler arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalmasına rağmen yerel saat farkı aynıdır. Bu durumun sebebi, çizgisel hızın kutuplara doğru azalmasıdır.
BOYLAM VE ETKİLERİ
Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.
Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır.
AYNI BOYLAMDA ORTAK ÖZELLİKLER
Öğle vakti
Yerel saat
Cisimlerin gölgesinin en kısa olduğu an
Başlangıç meridyeni ile arasındaki zaman farkı
Ekinokslarda güneşin doğuş ve batış vakti
YEREL SAAT
Bir yerin kendine özgü saatidir. Güneşin ufuk çizgisindeki konumuna göre belirlenir.
Önemli!
Dünyamız ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için
güneş doğuda erken doğar, erken batar.
doğudaki bir merkezin yerel saati her zaman daha ileridir.
ORTAK SAAT
Bir ülkede herhangi bir meridyenin yerel saatinin ülke sınırları içinde geçerli hale getirilmesine ortak saat denir.
Doğu-batı yönünde geniş alan kaplayan ülkelerde birden fazla ortak saat kullanılmaktadır. En fazla Rusya’da bulunmaktadır.
SAAT DİLİMLERİ VE ULUSLAR ARASI SAAT
Dünyamız 15°' lik meridyen yayları şeklinde 24 saat dilimine ayrılmıştır.
Saat dilimlerinde de başlangıç olarak Greenwich'in 7°30' doğusu ile 7°30' batısı kabul edilmiştir.
Türkiye’de, güneş ışıgından faydalanarak enerji tasarrufu sağlamak amacıyla yaz ve kış saati uygulanmaktaydı. (2016 yılından sonra yaz saati sürekli hale geldi).
TÜRKİYENİN MATEMATİK (MUTLAK) KONUMUNUN SONUÇLARI
Kuzey Yarım Küre'de ılıman iklim kuşağındadır.
Doğusu ile batısı arasında 19°'lik boylam farkı vardır. Bunun sonucu olarak 76 dk.lık yerel saat farkı vardır (19x4=76
dk.).
İkinci ve üçüncü saat dilimlerinde yer alır.
TÜRKİYE’NİN ORTA KUŞAKTA OLMASININ SONUÇLARI
Dört mevsim belirgin olarak yaşanır. Bu durum turizm ve yetiştirilen tarım ürün çeşitliliğini artırmıştır.
Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir.
Akdeniz iklimi görülür.
Batı rüzgarları kuşağındadır.
Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla düşmez. Bu sebeple bir cismin gölgesi hiçbir zaman sıfır olmaz. (döneceler
dışında olmasının sonucu)
TÜRKİYE’NİN KUZEY YARIM KÜREDE OLMASININ SONUÇLARI
Kıyılarımızda sıcaklık güneyden kuzeye doğru azalır.
Akdeniz'in tuzluluk oranı Karadeniz'den daha yüksektir.
Deniz turizmi Akdeniz Bölgesi'nde erken başlar.
Yurdumuzda bir cismin gölgesi bütün yıl kuzeye düşer.
Dağların güney yamaçları, kuzey yamaçlarından daha sıcaktır.
Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esenler artırır.
Yurdumuzda güneyden kuzeye gece ile gündüz arasındaki fark artar.
Kalıcı kar sınırı ile tarım, yerleşme ve orman üst sınırı Akdeniz bölgesinde 2100m iken, Karadeniz Bölgesinde 2000
m dir
2. ÖZEL KONUM (GÖRECELİ)
Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara , komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı - yerüstü kaynaklarına vb. göre olan konumu özel konumudur.
TÜRKİYE’NİN ÖZEL (GÖRECELİ) KONUMUNUN SONUÇLARI
Ülkemiz; Eski Dünya karaları adı da verilen Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerdebulunur.
Asya -Avrupa arasındaki önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiye’den geçer.
Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarım adadır.
Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur.
Ortalama yükseltisi fazla ve engebelidir.
Yer şekilleri engebeli olduğundan kısa mesafede iklim değişimi fazladır.
Değişik mevsim özellikleri aynı zamanda görülebilmektedir.
Dağlar genelde doğu-batı doğrultusunda uzandığından kuzey-güney yönünde ulaşım birçok yerde zordur.
Yükselti batıdan doğuya doğru arttığı için doğuya doğru sıcaklık azalır.
Akarsularımızın hidroelektrik potansiyeli fazladır.
İstanbul-Çanakkale boğazlarına sahiptir. Bu boğazlar Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin Akdeniz’e ve Okyanuslara
çıkış kapısıdır.
Not: Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler: Gürcistan, Rusya, Ukrayna , Romanya ve Bulgaristan’dır.
TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK KONUMU
Herhangi bir ülkenin dünya üzerinde bulunduğu alanın askeri, siyasi, kültürel ve ekonomik bakımdan önemi jeopolitik konumunu ifade eder.
JEOPOLİTİK KONUMU ETKİLEYEN UNSURLAR
1. DEĞİŞMEYEN UNSURLAR
Coğrafi konum
İklim ve bitki örtüsü
Su kaynakları
Yer şekilleri
Jeolojik yapı
Stratejik kaynaklar
Coğrafi şekli (ada, yarımada gibi)
2.DEĞİŞEN UNSURLAR
Askeri değerler
Politik değerler
Sosyal -kültürel değerler
Ekonomik değerler
Bilimsel ve teknolojik değerler
MEVSİMLER
21 MART- 23 EYLÜL (EKİNOKS TARİHLERİ)
Güneş ışınları Ekvatora dik düşer.
Güneş tam doğudan doğup, tam batıdan batar.
Gece –gündüz eşitliği yaşanır.
Aynı meridyen üzerindeki bütün merkezlerde güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.
21 Mart: İlkbahar başlangıcıdır. Bu tarihten sonra Türkiye'de gündüz süresi 12 saatten daha uzundur.
23Eylül: Sonbahar başlangıcıdır. Bu tarihten sonra Türkiye'de gündüz süresi 12 saatten daha kısadır.
21 HAZİRAN (GÜN DÖNÜMÜ)
Güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik gelir
Güneş ışınları Türkiye'ye en büyük açıyla gelir.
Yıl içinde en kısa gölge boyu ölçülür.
Türkiye'de yaz başlangıcıdır.
Türkiye'de en uzun gündüz yaşanır. Bu tarihten sonra gündüzler kısalmaya başlar ve 21 Aralık'a kadar devam eder.
Aynı meridyen üzerinde kuzeye doğru gündüzler, güneye doğru geceler uzar.
Aynı meridyen üzerindeki merkezlerden daha kuzeydekinde güneş erken doğar, geç batar.
21 ARALIK (GÜN DÖNÜMÜ)
Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir.
Güneş ışınları Türkiye'ye en küçük açıyla gelir.
Yıl içinde en uzun gölge boyu ölçülür.
Türkiye'de kış başlangıcıdır.
Türkiye'de en uzun gece yaşanır. Bu tarihten sonra gündüzler uzamaya başlar ve 21 Haziran tarihine kadar devam eder.
Aynı meridyen üzerinde kuzeye doğru geceler, güneye doğru gündüzler uzar.
Aynı meridyen üzerindeki noktalardan daha güneydekinde güneş erken doğar, geç batar.
NOT:
İlkbahar mevsimi: 21 Mart-21Haziran
Yaz mevsimi: 21Haziran-23 Eylül
Sonbahar mevsimi: 23 Eylül-21 Aralık
Kış mevsimi: 21 Aralık-21 Mart
NOT : 21 Mart-23 Eylül tarihleri arasında gündüzler gecelerden daha uzundur (12 saatten fazla).
23Eylül-21 Mart tarihleri arasında geceler gündüzlerden daha uzundur (12 saatten az)